WEB200M.07 Het afreageren van agressie (3 maart 2007)

VOEDT OF DOOFT HET AFREAGEREN VAN WOEDE DE VLAM? (M.07)

Op 27 februari werd, in de VU te Amsterdam, het symposium ‘Korte lontjes en opgeblazen ego’s: over agressie en emotie-regulatie bij kinderen en jeugdigen’ gehouden. Het werd georganiseerd door het Amsterdams Centrum voor Kinderstudies (www.ack.vu.nl) in samenwerking met de afd.Ontwikkelingspsychologie Vrije Universiteit en PI Research Duivendrecht. Prof. Hedy Stegge ging in op de relatie tussen emotie en agressie; prof. Wim Slot belichtte nieuwe inzichten met betrekking tot competentiegerichte behandelingsvormen van agressie; dr. Nicolle van de Wiel vertelde over het trainingsprogramma ‘Minder Boos en Opstandig’ (voor kinderen van 8 – 12, en hun ouders) en drs. Sander Thomaes verdedigde na het symposium zijn proefschrift over schaamte en agressie bij kinderen en jeugdigen met narcistische trekken.
Het symposium werd echter geopend door gastspreker prof. Brad Bushman (University of Michigan, Ann Arbor, USA), over de vraag of het afreageren van woede de vlam dooft of juist voedt? Als psycholoog en communicatie-onderzoeker houdt hij zich onder meer bezig met de vraag waardoor men tot agressie komt en hoe dat verminderd kan worden.

Woede uiten
Het was de Canadese psycholoog Albert Bandura (die internationale bekendheid kreeg met zijn sociaal-cognitieve leertherapie en veel onderzoek deed naar het ontstaan van agressie) die in 1973 om een moratorium (tijdelijke opschorting) van de catharsis-opvatting (het afreageren van emoties) met betrekking tot “het uiten van woede als therapie” vroeg, omdat het “onbedoeld agressieve neigingen zou kunnen versterken”.
Sindsdien is hier door velen wetenschappelijk onderzoek naar gedaan en Bushman is een van hen. De kwestie die hij voorlegt is: “Frustratie bouwt in iemand woede op, zoals stoom in een stoompan, tenzij het kan wegstromen. Als dit niet mogelijk is kan het gevolg zijn dat deze persoon in een woede-uitbarsting ‘explodeert’”. Uit meer dan 400 onderzoeken, over de afgelopen dertig jaar, waarbij ruim 50.000 personen betrokken waren, is gebleken dat de manier waarop men de agressie ontlaadt van cruciaal belang is. Wordt dit op een agressieve manier gedaan (door schelden, papier aan flarden scheuren, op een kussen slaan, borden kapot gooien, tegen een deur trappen, tegen een boksbal slaan etc.), hoezeer dat ook ‘lucht’ lijkt te geven en je gevoel tot bedaren lijkt te brengen, de agressie wordt er niet door verminderd en kan zo weer de kop opsteken met een nog hevigere uitwerking. Zoals Bushman stelt: “Je hierdoor ‘bevredigd’ en ‘rustiger’ voelen wil nog niet zeggen dat het goed of heilzaam is om het op die manier te uiten. Ook roken, drinken, junkfood en drugs voelt voor velen goed, maar is het dat ook? Het helpt je in ieder geval niet om van onder meer het roken of de drank af te komen, eerder om het te vermeerderen, en zo is het met agressie ook: je moet het ‘loslaten’, niet ‘voeden’.”

Andere manieren
Er zijn vele manieren om gevoelens van agressie te verminderen. Neem even een time out, kom tot jezelf, ga even zitten of wandel een blokje om, adem wat dieper, tel tot 10 of tot 100, zet rustige muziek op, verzet je gedachten, rek je een paar keer goed uit. Overdenk, als je je weer rustig voelt, waarom je zo kwaad werd en hoe je op een constructieve manier de situatie, die je zo kwaad maakte, kunt veranderen en oplossen. En laat kinderen en jongeren, die druk en agressief zijn, naar sporten gaan die hen tot rust en innerlijk evenwicht brengen zoals zwemmen, atletiek, wandelen, paardrijden e.d. en niet naar sporten die agressievol zijn. Of laat ze aan iets creatiefs meedoen, of aan een dans-, muziek- of toneelgroep. Denk er ook over na wat het kan zijn dat je kind of kinderen agressief maakt, praat hier met hen over en doe wat aan de oorzaken ervan.
Hieraan ten grondslag ligt een benadering die niet de hitte van de agressie continueert, maar naar een rustiger en constructiever niveau brengt, en er tevens op gericht is om de oorzaak van de woede aan te pakken. Wie, zoals ik doe, agressie ziet als een energie die inherent aan het leven is, zal tot de conclusie komen dat daar niets mis mee is, maar wel met de manier waarop we met die energie omgaan. Zet dit ons aan tot destructieve daden of menen we dat we die woede op een woedende manier moeten uitleven? Of leren we onszelf aan om, zodra we gevoelens van agressie / woede voelen opkomen, we onmiddellijk iets doen om even halt te houden om weer tot onszelf te kunnen komen, en vervolgens daarmee iets constructiefs te doen, zoals het oplossen van de situatie welke die woede teweegbracht. Aldus enkele persoonlijke gedachten die ik hieraan wil toevoegen.

Agressie-problematiek
Het vele onderzoek, op dit terrein, geeft een heel begrijpelijke en voor de handliggende kijk op deze kwestie, maar waarom wordt het op een agressieve manier uiten van agressie dan toch zo breed aangehangen? Volgens Bushman komt dit enerzijds omdat veel psychologen en therapeuten hier nog altijd in geloven en meestal niet bekend zijn met de nieuwste inzichten, en anderzijds zijn het de media die dit stimuleren en is het de commercie die hier op inspeelt. Want het is ook op dit terrein, de invloed van mediageweld (via tv, films, games, tekenfilms, internet, boeken, tijdschriften, muziek etc.), waar hij veel aandacht aan schenkt. Zo bleek uit een onderzoek dat een willekeurige groep gelovigen en niet-gelovigen zelfs al na het lezen van een gewelddadige Bijbelpassage agressiever op een vervelende situatie reageerde dan gelovigen en niet-gelovigen die de Bijbelpassage niet gelezen hadden en met dezelfde vervelende situatie geconfronteerd werden. Dus wat doet geweld in films, games etc. dan wel niet met ons?
In het boek “Agressie & Geweld”, voor middelbare scholieren [Eindhoven – 2000, ISBN 90.72594.14.2; waarvan de uitgave mogelijk werd gemaakt door het Ministerie van Justitie] staat bijvoorbeeld te lezen: “Boksen is van oudsher een sport waarbij je werkelijk kunt ‘knokken’. Er zijn mensen die boksen uit de sport willen weren (bijvoorbeeld in Zweden). Vanuit het gezichtspunt dat men op geen enkele wijze met geweld geconfronteerd wil worden is dat begrijpelijk, maar vanuit het gezichtspunt dat er soms een ventielfunctie nodig is, kun je vraagtekens achter zo’n mening plaatsen.” (Blz.54.) Met de inzichten van nu zouden we echter grote vraagtekens moeten zetten bij déze mening en haar vermeende ventielfunctie!
Als we jongeren dit voorhouden, en hen hier via de gymnastiekles zelfs in oefenen, wat steeds meer gebeurt, dan verklaart dat mede waarom de agressie in onze samenleving zo toeneemt. Van alle kanten krijgen we steeds meer agressie binnen en vervolgens wordt ons, en onze kinderen, voorgehouden dat we dit op een agressieve manier moeten afreageren. Het agressievuur onder de stoompan wordt daardoor steeds verder opgevoerd en het ventiel blaast steeds feller en luider zijn stoom uit, terwijl we juist de gastoevoer (de in ons opgewekte agressie) zouden moeten verlagen om de hoeveelheid stoom (de door ons uitgestoten agressie) te verminderen. “Woede ventileren is benzine gebruiken om vuur te doven: het voedt de vlam”, aldus Bushman*. Met agressie als levensenergie is niets mis; wel met de manier waarop wij mensen het uiten en er mee om gaan.

Wim Robben

(WEB200M.07)