|
Terug naar overzicht thema's
STRATEGIE VOOR EEN VREEDZAME WERELD (A.10) (WEB100A.10)
Zijn pacifisten doetjes (A.11 (WEB 100A.11)
ZIJN PACIFISTEN DOETJES?
Als prikkelende inleiding voor de Najaarsbijeenkomst 2004 van de 'Tochtgenoten van Sint Frans' werd de lezers van hun blad "De Roep van de Weg" de vraag voorgelegd of pacifisten doetjes zijn. Op deze vraag, alsmede het inleidende stuk daarover en enkele stellingen, wil ik mijn kijk geven als secretaris voorlichting van de Stichting voor Actieve Geweldloosheid (SVAG).
Begrippen
Een dergelijke vraag bevestigt het gevoel dat het woord 'pacifisme' veel lijkt op 'passief zijn' en als je passief blijft wanneer er over je heen gelopen wordt dan word je getypeerd als een 'doetje'. Ofwel: je laat met je doen; je laat met je sollen en je wordt gezien als een slappeling.
Volgens het Van Dale Woordenboek is een pacifist iemand die aanhanger is van een wereldbeschouwelijke stroming die een duurzame vrede nastreeft en tegen bewapening en oorlog is. Vanuit dit gedachtengoed is ook een pacifistische politieke ideologie ontstaan, die het militarisme, kapitalisme en nationalisme afwijst en streeft naar een mondiale rechtvaardige socialistische samenleving.
Het verschil tussen pacifisten en niet-pacifisten is vooral dat pacifisten in hun strijd voor duurzame vrede niet voor geweldsmethoden maar voor vreedzame methoden kiezen. (Het Latijnse woord 'pacifer' betekent: vrede brengend; 'pacificus' is: vrede stichtend, vreedzaam.) Maar er zijn ook allerlei gradaties, zoals bijvoorbeeld atoompacifisten, die met name tegen het gebruik van atoomgeweld zijn, of 'pacifisten' die wel tegen militair geweld zijn maar niet tegen geweld in persoonlijke confrontaties. Zelf maak ik daarom een onderscheid tussen 'principieel pacifisme' (een geweldloze aanpak nastreven in elke situatie) en 'selectief pacifisme' (bepaalde vormen van geweld afkeuren en/of in sommige situaties een geweldloze aanpak nastreven).
Andere visie
In de kern van de zaak gaat het dus om een andere visie over hoe je met conflicten en met elkaar om gaat. In de geweldsvisie is het geweld verheven tot de uiteindelijk grootste kracht. Wie zich niet met geweld, tegen het geweld dat anderen naar jou doen, verzet 'doet niets' en dus word je een 'doetje' genoemd. Enerzijds is dit oproepen van een negatief en onjuist beeld een van de mechanismen om mensen aan het geweld te laten deelnemen. Anderzijds ontgaat het velen, of ze onderschatten het belang er van, dat er nog een andere manier is om je tegen geweld te verzetten, namelijk via vreedzame (geweldloze) strijdmethoden. Die voegen 'geen nieuw geweld toe', maar pakken de oorzaken van geweld en conflicten aan en ontwikkelen vreedzame en respectvolle structuren, alsmede sociale vaardigheden. Bovendien richten deze methoden zich er op dat zij die baat hebben bij het voortbestaan van geweld, onrecht en onderdrukking een halt wordt toegeroepen en een vreedzamer levensperspectief, dat ten goede aan allen komt, geboden wordt.
Geweldloze weerbaarheid
Vanwege de onjuiste gevoelswaarde die het woord 'pacifisme' oproept gebruikt de Stichting voor Actieve Geweldloosheid, waar ik voor werk, begrippen als 'geweldloze weerbaarheid' en 'geweldloze kracht'. Hierdoor komt de geweldloze benadering centraal te staan en wordt het bovendien minder een ideologie. Het is dan ook in de eerste plaats een levensinstelling: er naar streven om te leven op basis van 'eerbied voor het Leven'. Ten tweede is het een methode om problemen en conflicten op vreedzame en menswaardige wijze aan te pakken. Ten derde is het gericht op het bevorderen van een gelijkwaardig welzijn voor ieder. Feitelijk dus een drie-eenheid van 'beginsel, middel, doel' die onderling met elkaar in harmonie zijn. Dit kan uitgangspunt zijn voor persoonlijk handelen, maar ook voor sociaal en politiek handelen.
Geweldloosheid en geweld
Aan de geweldloze overtuiging ligt ten grondslag dat geweld geen deel uitmaakt van het Leven (is: de levenskracht), maar wel van de menselijke levensvorm. Het is een kracht die van buitenaf komt. Van buiten het Leven. Daarom zijn er gebeurtenissen, processen en krachten nodig die de mens aanmoedigen of onder druk zetten om deel te nemen aan het geweld.
Zonder hier, in het kader van deze overdenkingen, al te diep op in te gaan vraagt dit echter wel enige uitleg. Want wat houdt dat in 'dat geweld een kracht is die van buiten het Leven komt'? Waar komt het geweld dan vandaan?
Om op deze vraag in te gaan is het eerst nodig om te zeggen wat ik onder geweld en geweldloosheid versta. Want in mijn visie hebben de begrippen 'geweldloosheid' en 'geweld' alleen betrekking op het handelen van de mens. Dit omdat de mens tot 'bewust' handelen in staat is. Dieren en planten, evenals baby's en jonge kinderen, leven vanuit hun natuurlijke zijn en worden daardoor geleid. Ze leven vanuit hun instinctieve basis.
De mens echter kan bewust een berekenend lijden veroorzaken en doet dat ook. Gemeenheid, leugen, bedrog, onderdrukking, uitbuiting, sadisme en marteling zijn bijvoorbeeld kenmerken van geweld. Planten en dieren kennen dit niet. Wat bijvoorbeeld tussen dieren gebeurt, of in de natuur, is wat anders dan wat tussen mensen plaatsvindt. Uiterlijk zijn er soms enige gelijkenissen, maar innerlijk wordt de mens door andere gevoelens en motieven gedreven. Gevoelens en motieven die zich bewust tegen het Leven keren: van het leven van jezelf, van anderen en van alles wat ons omringt. Geweldloosheid daarentegen is de motivatie, de innerlijke drang, om het Leven goedgezind te zijn en zich hier ook naar te gedragen. Het is het oprechte streven om in overeenstemming met onze levens-oorsprong te leven, en in harmonie met ieders levens-oorsprong.
Onderscheid
Op basis hiervan onderscheid ik:
A) levens-oorsprong
(ook wel omschreven als 'God' / 'Ki' / 'Ziel' / 'Zijn' /
'Geweldloosheid' / 'Liefde' / 'Waarheid' etc. etc.)
B) natuur
(ook wel omschreven als 'de wereld' / 'het bestaan' / 'het
zijn' / 'het universum' / 'planten en dieren etc.')
C) mens
(die behalve kan voelen en handelen ook kan denken en dus
'geestelijke vermogens' bezit, waardoor men onder andere
tot 'eigen keuzes' kan komen en men dus ook kan kiezen
voor geweldloosheid en voor geweld).
Geweldloosheid en geweld komen, in mijn opvatting, voort uit dit laatste gegeven dat de mens tot 'bewust handelen' en tot 'het maken van keuzes' in staat is. Hierdoor kan de mens zich tegen 'het Leven' / 'tegen God' / 'tegen het bestaan' (van zichzelf of anderen en alles wat ons omringt) keren. Dit is wat ik 'een kracht van buiten' noem; een kracht die niet in de 'levens-oorsprong' zit, maar zich op een bepaald moment van de evolutie als mogelijkheid van het wezen 'mens' ontwikkeld heeft, en via de mens het universum binnengekomen is.
Anderzijds voelt de mens zich gemotiveerd, en gedreven, om in harmonie met 'het Leven' / 'met God' / 'met het bestaan' te leven. Dit is wat ik 'een kracht van binnen' noem; een kracht die in overeenstemming is, identiek is, aan 'het Leven' / 'aan God' etc.; een kracht die wel in de 'levens-oorsprong' zit.
Tot harmonie komen
Als je vanuit de geweldloze visie de drie-eenheid "levens-oorsprong / natuur / mens" als "beginsel / middel / doel" opvat dan is het grote ('Levens-')doel van de mens om haar/zijn natuur in harmonie te brengen met de levensoorsprong. Anders gezegd: de ontsporing, de afdwaling, 'de erfzonde' te boven te komen. Of positief gesteld: het 'grote Levensdoel' van de mens is 'de uitdaging' om zich tot een harmonieus wezen te ontwikkelen. Of in meer religieuze termen: terwijl we leven in de wereldse realiteit (met de vele beproevingen van het geweld, in al zijn vormen) tot eenwording met 'God' komen. Kortweg: geweldloosheid vermeerderen en geweld verminderen. Hiervoor is nodig dat we onze geweldloze vermogens verder leren ontwikkelen in allerlei situaties. Dus: 'normaal doen' aangevuld met sociale vaardigheden en rechtvaardige bedoelingen.
Natuur
Het begrip 'natuur' kan voor enige verwarring zorgen, omdat er nogal eens gezegd wordt: "het geweld zit in onze natuur". Dat klopt ook maar het zit alleen, in mijn opvatting, in 'de menselijke natuur / in het wezen mens'. Want het mag duidelijk zijn dat het geweld van een pyromaan die een bos in brand zet iets anders is dan als dit door bliksem veroorzaakt wordt, ook al wordt er dan gesproken van natuurgeweld vanwege de verwoestende werking ervan. Bij dit laatste gaat het om processen die buiten de mens om gaan. Het zijn de natuurkrachten die op elkaar inwerken en bepaalde reacties veroorzaken. Het zijn 'natuurverstoringen', terwijl bij de pyromaan sprake is van een ontsporing. Er zit bij bliksem geen bepaalde intentie achter, terwijl wat de pyromaan doet een uiting is van een destructieve intentie, die mogelijk ontstaan is door psychische beschadiging.
Verantwoordelijkheid
Een belangrijke oorzaak van het gegeven dat we als mensen zo te lijden hebben van het geweld is gelegen in het feit dat we er zelf geen verantwoordelijkheid voor willen nemen. We schuiven het van ons af en leggen de verantwoordelijkheid voor het geweld bij anderen, of bij de omstandigheden of bij 'de natuur', of 'bij God' die ons hiertoe opdracht zou hebben gegeven. Maar laten we ons niet als 'weerloze en willoze slachtoffers van het geweld' blijven opstellen. Want de enigen die aan het geweld een einde kunnen maken zijn wijzelf. (Zie hierover ook de 'Verklaring van Sevilla' [1].)
Dat er verwoestende aardbevingen ontstaan, of orkanen of grote branden door blikseminslag, of dat er sommige diersoorten zijn die andere diersoorten opeten daar kunnen wij als mensen geen verandering in brengen. Waar we wel verandering in kunnen brengen is aan hetgeen we zelf doen. Laten we daar de begrippen 'geweldloosheid' en 'geweld' voor gebruiken, als richting en houvast. En dit in het besef dat het altijd een zoeken en een groeien zal zijn om tot een meer geweldloze levensinstelling en levenshouding te komen. Maar ook in het besef dat de ontwikkeling in de richting van meer geweldloosheid ons tot meer harmonie met onze levensoorsprong brengt; tot meer harmonie 'met God' zullen religieuze mensen zeggen. En dat ontwikkelingen in de richting van meer geweld ons tot grotere disharmonie met onze levensoorsprong, en 'met God', brengen. Laten we gaan beseffen dat de metgezellen van aanvallend geweld 'leugen' en 'bedrog' zijn en de metgezellen van geweldloosheid 'waarheid' en 'liefde'. Speelt er gemeenheid, hebzucht, begeerte etc. of gaat het ons om eerlijkheid, gelijkwaardigheid, tevredenheid etc. Laten we ons leiden door deugden, innerlijke levenskwaliteiten (2), of schuiven we die ter zijde?
Geen geweld en geen passiviteit
Voor niemand is geweldloosheid 'gemakkelijk te realiseren', maar het is wel de basis voor vreedzaam en duurzaam samenleven en van menselijk geluk. Daarentegen is voor niemand geweld gelukkig makend, hooguit verdovend en zich afkerend van wezenlijke verbondenheid. Het is een uiten en manifesteren van een ontstane beschadiging in de verbinding met ons diepste, oorspronkelijke, wezen. Dat is, in diepste oorsprong, wat geweld doet: beschadigen. Beschadigen als principe; beschadigen als middel; beschadigen als doel. En daarom is geweld ook zo'n "onhandig" middel om ons te verdedigen tegen het geweld dat anderen ons aandoen of aan dreigen te doen. Want, hoe gerechtvaardigd en van belang het ook is om onszelf te verdedigen, er ontstaat toch beschadiging. In feite ga je dan 'meedoen aan het geweld' om je tegen het geweld te beschermen en zal er op een bepaald moment een voorlopige, maar altijd wankele en tijdelijke, status quo van een geweldsevenwicht of van een geweldsonderdrukking ontstaan. Passief blijven, passiviteit, ten aanzien van geweld stopt het ook niet, maar laat het juist doorgaan. Beide zijn vormen van 'meewerken aan geweld', en dus ligt het voor de hand dat mensen zijn gaan zoeken naar vormen van niet-meewerken aan geweld (dus: geen geweld en geen passiviteit) en niet-meewerken aan onrecht (wat ook een vorm van geweld is). Het stakingsmiddel is een duidelijk voorbeeld van zo'n ander middel, dat sterker en krachtiger wordt als ook het beginsel (de intentie) en het doel (wat men ermee wil bereiken) vrij zijn van geweld. Dan krijg je 'sterke geweldloosheid' die geweld (en onrecht) kan doen verdwijnen. Als het alleen een middel, een tactiek, is dan krijg je 'zwakke geweldloosheid' die geweld en onrecht laten voortbestaan, aldus onder meer Gandhi (3).
Dualiteit
In gesprekken over geweldloosheid en geweld komt ook het 'dualiteitsprincipe' nogal eens ter sprake. Er is goed en kwaad in de wereld; licht en donker. Zonder kwaad is er ook geen goed en zonder nacht is er ook geen dag. Dit wordt als een absolute tegenstelling opgevat, maar het universum kent geen 'absolute tegenstelling'. Deze is door de mens bedacht. Het universum kent alleen een 'relatieve tegenstelling'; hetgeen dat 'in relatie' tot elkaar staat. Er is geen absolute tegenstelling tussen licht en donker, tussen kwaad en goed, tussen zacht en hard, tussen warm en koud, tussen dood en leven etc. etc. In diepste wezen is alles 'trilling / beweging / energie / ki' om enkele aanduidingen ervan te geven. Alles bestaat uit 'overgangen' van meerdere of mindere, hechtere of lossere trillingsvelden. Daarom is er ook geen absolute grens waar licht donker wordt, waar koud warm wordt, waar zacht hard wordt. Het is altijd relatief, zoals een ijsbeer bij 30 graden vorst over het ijs rolt omdat hij het zo warm heeft vanwege zijn vacht. Zo betrekkelijk is koud en warm.
Het licht heeft geen 'donker' nodig om licht te kunnen zijn, en het goed heeft geen 'kwaad' nodig om goed te kunnen zijn. Wel is er een overgangsgebied, dat vooral waargenomen en benoemd wordt vanuit de subjectiviteit van de mens. "Kan de lamp aan want het wordt al donker. Nou, ik vind het nog licht genoeg!" Dit geeft het overgangsgebied aan dat licht en donker verbindt en zo een 'drie-eenheid' vormt.
Ongedeelde werkelijkheid
Het gegeven van de 'relatieve tegenstelling' sluit aan bij de universele principes van 'eenheid' en van 'verbondenheid'. Dat is ook wat het woord spiritualiteit uitdrukt: tot eenheid komen met het Zelf, het levensprincipe ('met God'). Of zoals het in een publicatie over 'zijnsoriëntatie' gezegd wordt, dat het voor alle mystieke tradities zo helder als glas is dat er maar één werkelijkheid bestaat. "De mens leeft in de verwarring dat hij losstaat van deze ongedeelde werkelijkheid. Deze waarnemingsfout, ook wel dualiteit genoemd, is de oorzaak van het menselijk lijden." (4)
Daarom vormen ook geweldloosheid en geweld een relatieve tegenstelling. We zijn allemaal in grote mate geweldloos, terwijl we bovendien in meerdere of mindere mate tot geweld in staat zijn. Het overgangsgebied ligt daar waar we onszelf, de ander, het omringende, schade of kwetsuur toebrengen. De mens vormt niet het probleem; conflicten vormen niet ons probleem; onze problemen worden veroorzaakt in die mate dat we ons met het geweld verbinden. Naarmate we meer investeren (door middel van tijd, geld, ontwikkeling) in geweld zullen onze problemen groter worden; naarmate we meer investeren in geweldloze benaderingen zullen onze problemen afnemen.
Druk van buitenaf
De factor die in dit alles een centrale rol speelt is 'angst'. Daarnaast speelt ook 'macht' een belangrijke rol, maar dat is eigenlijk een afgeleide van angst, immers men wil de meerdere zijn, domineren, overheersen, het voor het zeggen hebben zodat men anderen minder hoeft te vrezen.
Van nature is angst een positief gegeven, dat ons waarschuwt voor onheil en ons dus bijvoorbeeld tot voorzichtigheid brengt. Maar voor de mens kan angst ook op negatieve wijze doorwerken en zet angst zich om in geweld of in passiviteit.
We hebben bijvoorbeeld, van nature, zo'n afkeer en schrik van geweld dat het ermee dreigen al voldoende is om ons rustig te houden, of om ons te laten besluiten de kant van het geweld te kiezen en er dus aan mee te doen. De druk om mee te doen aan het geweld komt dus vooral van buiten onszelf, door het oproepen van angst (want wat te doen als je aangevallen wordt, dan moet je je toch kunnen verdedigen), door groepsdruk (bijvoorbeeld op scholen en in wijken, waarbij je o.a. gepest, bedreigd en buitengesloten wordt als je niet meedoet) of door degenen te kleineren die er niet aan mee willen doen (dat zijn dan doetjes, slappelingen, angsthazen, mietjes). Maar ook door bedreiging worden mensen tot deelname aan geweld gebracht: bijvoorbeeld de grote druk om lid te worden van een terreurorganisatie, en de ernstige gevolgen als je niet meedoet; door bestraffing, als je omwille van gewetensbezwaren niet aan het leger kunt deelnemen, of de dreiging met lange gevangenisstraffen of met de doodstraf als je deserteert; en tenslotte door eigen belangen gedreven, zoals misdaad. Het laat ook precies zien waar geweld mee samenhangt: angst, onderdrukking, bedreiging, bestraffing, eigenbelang ten koste van anderen.
Geweld rechtvaardigen
Door al deze druk gaan we het geweld, binnen in onszelf, overnemen en gaan we het geweldgebruik ook verdedigen en rechtvaardigen. Uiteraard blijven we onze afkeer en schrik van geweld houden, want dat zit in ons diepste wezen. Het is dan ook ons grootste verlangen om 'in vrede te leven', maar 'anderen' (krachten die van buiten onszelf komen) kunnen ons bedreigen en dan moeten we toch kunnen terugvallen op geweld om ons te verdedigen. Het spijtige is alleen dat die 'anderen' van precies hetzelfde overtuigd zijn en dus zijn we allen de gevangenen van het geweld en van het geloof in geweldsmethoden. Om hieruit los te komen zoeken we naar 'alternatieven voor geweld', die ons enerzijds kunnen verdedigen tegen geweld, en anderzijds het geweld kunnen deëscaleren, zodat de dreiging, het gebruik en de negatieve uitwerking ervan afnemen.
Innerlijke kracht
Het is dus voor de hand liggend dat, als we zoeken naar alternatieven voor geweld, er niet gezocht wordt naar krachten die van buitenaf op ons inwerken en ons voelen, denken en handelen bepalen. Deelname aan de geweldloze beweging komt daarom vanuit ieders persoonlijke innerlijke kracht en keuze. Je kunt er niet toe 'gedwongen' worden, al kan het wel zo zijn dat je je zo aangetrokken voelt tot de kracht die van een geweldloze actie, campagne of beweging uitgaat dat je er aan gaat deelnemen. Belangrijk is wel dat de deelnemers getraind worden in de geweldloze strijdmethodiek, zodat je je onder meer niet tot geweld laat verleiden, en dat je 'empowerment' (kracht van binnenuit) opbouwt.
Het omgaan met gevoelens van angst is hierbij eveneens van groot belang. Angst kan gemakkelijk leiden tot geweld en tegengeweld enerzijds, en passiviteit anderzijds. Naarmate we loskomen van de angst die ons in geweld of passiviteit gevangen houdt, komt er ruimte voor moed die ons in staat stelt geweldsdreiging met vreedzame kracht tegemoet te treden en te deëscaleren, ook al zal dat soms persoonlijke risico's met zich meebrengen. Hoewel dit laatste onder ogen gezien moet worden dienen we te beseffen, en de geschiedenis van de geweldloze strijd toont dat ook aan, dat de risico's, en zelfs de persoonlijke offers en het aangedane leed, een fractie is van het onvoorstelbare leed dat door 'geweld' of 'passiviteit' ontstaat.
Voorbeelden
Mensen als Gandhi en King, Aung San Suu Kyi, Elise Boulding, de Dalai Lama, Nelson Mandela, Mairead Corrigan, Desmond Tutu, Thich Nhat Hanh, Betty Williams, om er enkele te noemen, en de door de wereldgeschiedenis heen honderdduizenden andere inspirators en leiders van geweldloze bewegingen (lees bijvoorbeeld het 2-delige werk "Vrede als Daad" van Bart de Ligt en de boeken van Peter Brock over de geschiedenis van de geweldloze strijd [5]), lieten en laten door hun voorbeeld zien hoe krachtig, moedig en vol daadkracht ze waren en zijn, en met hen miljoenen mensen die aan de vreedzame strijd deelnamen.
Dit is wat ik hierover wilde inbrengen. Maar nog kort wil ik ingaan op de volgende zeven 'twistpunten' en opmerkingen die in het artikel stonden.
"Pacifisten verwijzen naar Franciscus, maar hij kon nog ontsnappen uit de boze wereld van de stad."
Franciscus is een inspirerend voorbeeld, maar als hij 'weggelopen was voor de boze wereld' had niemand hem gekend. Laten we maar beginnen met 'de boze wereld' (of de resten daarvan) in onszelf aan te pakken en al doende de krachten ten goede in onszelf en onze omgeving uitbreiden.
"Pacifisme is alleen mogelijk dankzij bescherming door het maatschappelijk geïnstitutionaliseerde geweld. Is die bescherming in het westen al een moeilijk punt, in de Derde Wereld zul je al helemaal niet veel pacifisten aantreffen, want als je daar geweld afzweert ben je niet meer veilig tegen bendes, uitbuiting en roof."
Het 'maatschappelijk geïnstitutionaliseerde geweld' biedt maar een zeer beperkte bescherming en vormt daar soms zelfs een grote bedreiging voor (aan de wapenwedloop tijdens de Koude Oorlog dreigde de hele wereld ten onder te gaan, maar ook op dit moment is er weer een wapenwedloop aan de gang!).
Of er in de 'Derde Wereld' veel pacifisten zijn weet ik niet (want het is vooral een westerse politieke stroming), maar geweldloze organisaties en bewegingen zijn er ontelbaar (door het ECCP, European Platform for Conflict Prevention, is over elk werelddeel een apart boek uitgegeven waarin over de geweldloze organisaties verteld wordt, zie: www.conflict-prevention.net ) En of er in die landen nou zoveel meer bendes, uitbuiting en roof is valt nog te bezien. Een van de landen met de hoogste criminaliteit en onveiligheid (afgezien van landen of gebieden waar oorlogen woeden) is de Verenigde Staten, waar 'geweld ter verdediging van de eigen veiligheid' zo hoog in het vaandel staat. Veel geweld, vanuit wat voor bedoelingen ook, en het je erin trainen en mee bewapenen, brengt nu eenmaal veel geweld teweeg.
- "Een pacifist handelt uit vrees en zijn houding houdt een gebrek aan optreden in."
De geschiedenis van de geweldloze strijd (en zie ook het voorgaande wat ik hierover schreef) laat zien dat van 'gebrek aan optreden' geen sprake is. Verzet en weerstand zijn deel van de strijd. Fysiek en psychisch geweld van de zijde van de activisten echter ondermijnt de geweldloze strijd. Het is daarom dat door 'de tegenpartij' vaak 'provocateurs' worden ingezet om geweldloze activisten tot geweld over te halen. Geweld door de tegenpartij zal deel uit kunnen maken van de strijd en men zal bereid moeten zijn offers te brengen.
"Geweld ter verdediging van de eigen veiligheid is aanvaardbaar."
'Geweld ter verdediging van de eigen veiligheid' brengt geen echte veiligheid; het lost de oorzaak van het geweld niet op en versterkt het waardoor de onveiligheid juist toeneemt. Daarom is nodig dat de 'spiraal van geweld' doorbroken wordt, dat we op een eerlijke, open en respectvolle manier met de ander omgaan, dat we 'geweldloze weerbaarheid' ontwikkelen (in onszelf, in onze omgeving, in onze organisaties, scholen en bedrijven, dorpen, steden, provincies en landen) om opkomend geweld op krachtige, vreedzame wijze te weerstaan en te deëscaleren.
Dat gaat niet van vandaag op morgen, maar het zal pas in gang gezet worden als we werkelijk gaan doorzien hoe bedreigend voor de mensheid het huidige op geweld gebaseerde 'veiligheidssysteem' is. Al zou ieder jaar 1% meer van de defensiebegroting overgeheveld worden naar een geweldloos defensiesysteem dan zou de veiligheid in de samenleving en in de wereld met sprongen vooruitgaan. Dit zal echter alleen gebeuren als onze angst (geweld of passiviteit) afnemen en onze moed toeneemt. Voorlopig zullen de NGO's (niet-gouvernementele organisaties), die al bijna allemaal gebruik maken van vreedzame methoden, het voortouw dienen te nemen.
- "Geweld is er altijd geweest en voor een redelijk denkend mens is het duidelijk dat het niet uit te bannen is."
Geweld zal er inderdaad altijd blijven, maar het zal pas verminderen als we vanuit een andere, op echte vrede gerichte, instelling gaan leven en meer vreedzame middelen en kracht gaan ontwikkelen om onze problemen en conflicten (die ook altijd zullen blijven bestaan) tot een voor ieder zo goed mogelijke oplossing te brengen. Hier zal onze toekomst en ons geluk uiteindelijk het meest mee gediend zijn.
"Een liefdevolle benadering van andere mensen is echter nog steeds het beste instrument van conflictbeheersing."
Een liefdevolle benadering met betrekking tot jezelf en anderen is zonder meer van belang, maar het is evenzeer van belang om innerlijke kracht te ontwikkelen om bedreiging en onrecht doeltreffend op vreedzame wijze te weerstaan en te corrigeren.
"Iemand die afziet van het gebruik van geweld is lang niet altijd zwak; het is meer een kwestie van goed optreden en slim handelen."
Is 'iemand die afziet van het gebruik van geweld lang niet altijd zwak'? Of is het juist omgekeerd: dat het gebruik van geweld de onmacht en zwakte toont die met veel uiterlijk vertoon en wapengekletter de ander moet imponeren en overrompelen? En dat degene die vanuit innerlijke kracht het geweld weerstaan laten zien wat 'werkelijke kracht' inhoudt. Zoals M.L.King die met zijn medestanders dag na dag dezelfde protestmars in een blanke wijk in Chicago hield: "net zo lang tot het op ons schieten stopt". (Fragmenten van deze campagne in Chicago waren in mei j.l. te zien in de via de televisie uitgezonden documentaire "M.L.King: I have a dream".)
Wie laten hier hun zwakte zien en wie hun kracht? Degenen die verstopt in bosjes of bomen op de vredesdemonstranten schoten, of de geweldloze activisten die opkwamen voor een gelijkwaardige behandeling van allen en niemand kwaad deden, maar standvastig de kogels en de stenen trotseerden. En elke dag vermeerderde hun aantal en verminderde het aantal schutters en stenengooiers ..... totdat het schieten en gooien ophield en de roep om vreedzaam samenleven en gerechtigheid ten volle gehoord kon worden en de verharde harten van velen in Chicago had weten te openen. (Een kort, maar indrukwekkend, artikel over de geweldloze strijd van de zwarte bevolking in de VS is te vinden op de website www.geweldloosactief.nl onder K.08 'Geweldloos ondanks terreur'. Via het aanklikken van 'weboverzicht' is het te vinden.)
'Zijn pacifisten doetjes?' Nee, de meeste pacifisten zijn weerbare mensen die via krachtige vreedzame en democratische methoden situaties van onrecht willen aanpakken en een rechtvaardige samenleving voor ieder tot stand willen brengen. Ze 'laten niet met zich doen'!
Wim Robben
- In de 'Verklaring van Sevilla' (zie website www.neag.nl, klik op 'publicaties' en op 'Verklaring van Sevilla') wordt door een groot aantal wetenschappers, uit alle delen van de wereld, unaniem gesteld dat geweld en oorlog als "typisch menselijke verschijnselen" dienen te worden beschouwd.
- Zie: "Het Grote Deugdenboek voor ouders en kinderen", Linda Kavelin Popov, Uitgeverij De Zaak, Postbus 8008, 9702 KA Groningen; www.uitgeverijdezaak.nl; 348 blz. - 2004; ISBN 90-77770-01-1.
- Zie: Gene Sharp; "Geweldloosheid: moreel principe of politieke techniek?, SVAG, Postbus 137, 8000 AC Zwolle; 55 blz. - E 2,25.
- Blz.11 van "Geïnspireerd leven en werken. Over de vreugde en de vrijheid van zijn"; Paula van Lammeren en Rianne van Rijsewijk; Uitg.Servire, Utrecht - 2002; ISBN 90-215-3733-8.
- Zie: Peter Brock "Bart de Ligt. Overdenkingen bij het herlezen van 'La Paix Créatrice' na 51 jaar."; SVAG, Postbus 137, 8000 AC Zwolle; 28 blz. - E 1,50
[Een korte inleiding bij dit artikel werd gepubliceerd in het juli-nummer van het kwartaalblad Geweldloze Kracht. De volledige versie (9 blz.) staat in het Webmagazine Geweldloze Kracht op de website www.geweldloosactief.nl. Het artikel is ook per post te bestellen door storting van E 1 op giro 266551 t.n.v. Stichting voor Actieve Geweldloosheid, Postbus 137, 8000 AC Zwolle, onder vermelding van 'Zijn pacifisten doetjes?']
(WEB100A.11) |
