WAT IS GEWELDLOOSHEID?

Inleiding
Er wordt soms heel wat afgediscussieerd over wat geweldloosheid nu wel of niet is. En ook verzuchten we regelmatig: is er niet een beter woord? Geweldloos ..... is zo loos .....is eigenlijk toch een wat negatief begrip. Ook Gandhi, de grondlegger van de geweldloosheid en de geweldloze strijdmethodiek, zocht naar een beter woord en hij kwam uit op "waarheidskracht" of "liefdeskracht". Maar ja, wat is "waarheid" en wat is "liefde"; wat is kracht? In de praktijk zijn we, en ook Gandhi deed dat, toch blijven spreken over "geweldloosheid" ...... als een heel positieve, actieve en creatieve kracht, gebaseerd op waarheid en liefde.
Bij geweldloosheid gaat het er steeds om:

Je zult merken dat het hier toch steeds weer op neer komt...... in het leven van elke dag en in je omgaan met anderen en met het omringende .... of je bedreigd voelen door anderen of door hetgeen je omringt.

Probleem
Het is belangrijk te beseffen dat alleen wij, mensen, met het probleem zitten van: ....hoe ga je om met jezelf / de ander / het omringende. Er is geen plant of dier die zich dat ooit heeft afgevraagd. Baby's en kleine kinderen trouwens ook niet. Planten, dieren, babies leven vanuit hun natuur (hun "instinkt"), en eigenlijk gaan ze dan altijd op een juiste manier om met zichzelf, elkaar, het omringende. Niet dat het er bijvoorbeeld tussen dieren altijd zo prettig en leuk aan toe gaat, maar dieren die in het wild leven hebben een soort ingeboren gedrag op basis waarvan ze doen wat hen is meegegeven en wat ze, als jong dier, de andere soortgenoten hebben zien doen. In de planten- en dierenwereld kun je dus eigenlijk niet spreken over geweldloosheid en geweld. Of anders gezegd: planten en dieren kunnen hun natuur niet misbruiken.
Dat ligt anders bij de mens die z'n natuurlijke mogelijkheden wel kan misbruiken en daarom zijn de begrippen geweldloosheid en geweld eigenlijk alleen van toepassing op de mensenwereld.

Keuze
De mens, die over bepaalde geestelijke vermogens beschikt en over een eigen wil, kan uit heel verschillende manieren en mogelijkheden kiezen om met zichzelf, de ander, het omringende om te gaan. Je kunt bewust, en willens en wetens, dingen doen die werkelijk zeer schadelijk voor je zijn; we kunnen dingen doen die werkelijk zeer schadelijk voor anderen zijn en dingen die zeer schadelijk voor het omringende zijn. En zo kun je ook dingen doen die heel positief voor jezelf zijn, heel positief voor anderen en heel positief voor het omringende. Als je iets doet dat én positief is voor jezelf,én voor elk ander,én voor het omringende dan ben je geweldloos bezig. Als je iets doet dat óf schadelijk is voor jezelf en/óf voor de ander en/of voor het omringende, dan ben je niet zo geweldloos meer bezig.

Bereidheid
Het hele vraagstuk over wat nu wel of niet geweldloos is kan in een paar woorden opgelost worden, en wel via de volgende vraag:

....ben je bereid om schade of kwetsuur te veroorzaken?

Als die bereidheid in je leeft dan kun je jezelf niet geweldloos noemen. Als dat "vijandige", dat je brengt tot schade aanrichten, kwetsuur veroorzaken, tot vernielen, tot verwonden of doden, nog in je leeft dan blijf je verbonden met het geweld. Pas als je jezelf echt bevrijd hebt van deze "bereidheid om schade of kwetsuur te veroorzaken" ben je verbonden met geweldloosheid. Niet dat je dan altijd 'geweldloos' zult zijn, maar het is wel je oprechte intentie geworden om meer en meer in de geest van geweldloosheid te voelen, te denken en te handelen. Je bent bereid om critisch naar jezelf te kijken en op basis daarvan tot verandering te komen. Dit vanuit je wens om dichter bij een geweldloze benadering te komen.

We hebben nogal de neiging om voor ons handelen een rechtvaardiging te zoeken en voor onszelf aannemelijk te maken dat in die of die situatie we niet anders konden, of dat het zeer acceptabel is wat we deden. Dat kan natuurlijk best zo zijn. Maar ons beperkte vermogen om in een bepaalde situatie te reageren kan niet de maatstaf zijn voor geweldloosheid.

Joseph Abileah, een Joodse vredes-activist uit Israël, merkte eens op: "Zeker, er is een onvoorstelbaar verschil tussen het doden van 6 miljoen mensen of het doden van 1 mens. Maar toch ligt dit verschil in het aantal en in de omvang ervan. In wezen is er echter geen verschil, want het gaat erom: ben je bereid om 'n mens te doden? En als die bereidheid daartoe in je leeft dan is er in jou die 'bereidheid om mensen te doden'. Pas als we daartoe niet langer bereid zijn is er werkelijk iets veranderd!"

Dat werkelijk loskomen van die bereidheid tot het willen beschadigen, vernielen, verwonden, doden zal voor de een 'n langer en ingrijpender proces betekenen dan voor een ander. Maar je kunt niet van geweld loskomen door aan bepaalde vormen van geweld vast te blijven houden. Bezig gaan met geweldloosheid, en dat een steeds grotere plaats in je voelen, denken en handelen geven, zal dit proces versnellen.

• Drie basis-principes
  De volgende "drie basis-principes van geweldloosheid" kunnen daarbij een goed houvast geven. Je intenties (diepste bedoelingen) en je handelen zijn, direct of indirect, gebaseerd en gericht op:
  
  1) Waarheidskracht (satyagraha): de kracht die het ontstaan van alle leven is (ook b.v. genoemd: zijnskracht; zielskracht; liefdeskracht).
  2) Niet-kwetsen / niet-schaden (ahimsa): vrij zijn van het (willen) toebrengen van kwetsuur of schade* (t.o.v. jezelf, de ander, het omringende**), in welke omvang of mate dan ook. Elk veroorzaken van kwetsuur of schade wordt ernstig betreurd en zal niet gerechtvaardigd worden.
  3) Ieders welzijn (sarvodaya): het voortdurende en oprechte streven om "ieders welzijn" te bevorderen.

Deze drie aspecten vormen een "drie-eenheid": waarheidsliefde (beginsel) = niet kwetsen / niet schaden (middel) = ieders welzijn (doel). Satyagraha / ahimsa / sarvodaya zijn de begrippen die M.K. Gandhi (1969-1948) er aan gaf.

*Kwetsuur/schade is ondermeer: ontplooiings-mogelijkheden onthouden; misbruiken; beschadigen; exploiteren; vervuilen; vernielen; pschyologies / structureel / fysiek geweld (verwonden, martelen, doden).
**Het omringende: de tradities en structuren van de samenleving; het milieu (dieren, planten, mineralen); materie; kosmos.

Door: Wim Robben.

Zie voor meer informatie: Onderwerpen

b.v.:
- Kenmerken ("Wat kenmerkt "geweldloosheid" / wat "geweld"?)
- Geweldloze strijd ("De kracht van de geweldloze strijd.")
- Voorbeelden ("Indrukwekkende voorbeelden van geweldloze strijd.")
- Gandhi ("Gandhi's strategie voor een rechtvaardige wereld.")

200G.02