DOM HELDER CAMARA HERDACHT
Hierbij staan we stil bij het feit dat Dom Helder Camara, op 90-jarige leeftijd, op 27 augustus 1999 overleed.
Geboren op 7 februari 1909 in Fortaleza (Brazili‘) groeide tijdens zijn jeugd in hem de wens om priester te worden. In zijn studententijd en als jong priester werkte hij, op verzoek van zijn bisschop, voor de 'Katholieke Liga' die druk uitoefende op kandidaten om het politieke programma van de, met het fascisme sympatiserende, 'Partij van de Intergralisten' te ondersteunen. Al spoedig echter brak hij hiermee, omdat hij vond dat priesters en bisschoppen zich niet met politieke partijen moesten verbinden. Zijn ontmoeting met Jean en Hildegard Goss-Mayr, van de International Fellowship of Reconciliation (IFOR), bracht hem in contact met de geweldloze kracht die uit het Evangelie spreekt. In zijn boek 'Bekeringen van een bisschop' vertelt hij over zijn keuze voor geweldloosheid, voor vrede en gerechtigheid, en voor de armen in hun strijd tegen onderdrukking en uitbuiting. Dit werd hem door de Braziliaanse machthebbers niet in dank afgenomen. Kranten, radio en televisie kregen een verbod om over hem te berichten of iets van hem te publiceren. Zijn telefoon werd afgeluisterd, hij werd bedreigd, er werden moordaanslagen op hem gepleegd. "Als ik de mensen te eten geef dan noemt men mij een heilige, maar als ik vraag waarom de mensen niet te eten hebben dan ben ik een communist!", merkte hij meermalen op.
In 1964 werd hij aartsbisschop van Olinda en Recife, in het verpauperde noordoosten van Brazili‘. Hij weigerde om in het riante bisschoppelijke paleis te gaan wonen en doopte dat om tot 'Bureau voor Vrede en Gerechtigheid'. Zelf nam hij zijn intrek in een kamer achter een plaatselijk kerkgebouw.
Naarmate hij bekender werd, en in veel landen een welkom spreker was, kreeg hij ook in Brazili‘ wat meer vrijheid. Hoewel paus Johannes Paulus II, bij zijn bezoek aan Recife, Helder Camara begroette met de woorden 'broeder der armen en mijn eigen broeder', bleef in de relatie tussen hem en het Vaticaan een zekere spanning bestaan. Toen hij in 1985 met emiraat ging werd hij opgevolgd door de zeer conservatieve bisschop JosŽ Cardoso, die in elk opzicht zijn tegenpool was.
Vaker was hij nu echter in het buitenland, waar hij zijn critische geluid over de verdrukking van miljoenen mensen, de knechting door de multinationals, de wapenhandel, en de politiek van de 'nationale veiligheid voor alles' liet horen.
Hoewel daarvoor menigmaal voorgedragen, ontving hij nooit de Nobelprijs voor de Vrede, wat geweten wordt aan de actieve anti-lobby vanuit de Braziliaanse kerk en regering die hem zo'n eer misgunden. Dit heeft echter niet verhinderd dat hij door velen op handen gedragen werd en dat zijn stem in alle werelddelen klonk. Scholen, straten en scouting-groepen dragen zijn naam; vele eredoctoraten werden hem verleend, en de Vrije Universiteit van Amsterdam stelde zelfs de Helder Camara Leerstoel in.
De laatste jaren werd het echter stiller rond de man die zo gedreven, expressief en met weidse armgebaren zijn appŹl aan de wereld deed. Nog eenmaal stond hij in het middelpunt van de belangstelling toen hij, op 7 februari 1999, zijn negentigste verjaardag vierde. Een wonder, na zoveel bedreigingen met de dood te hebben overleefd. Een half jaar later kwam echter het moment dat hij het tijdelijke met het eeuwige verwisselde, na een leven in dienst van vrede en gerechtigheid.
Wim Robben
Dom Helder Camara: "Ik ken talloze mensen die nog steeds meer op wapens dan op actieve geweldloosheid vertrouwen, als het gaat om de strijd tegen onrechtvaardigheid en verdrukking. Ik respecteer dit als het een gewetenskeuze is. Maar, met alle respect, zeg ik tegelijkertijd dat dit niet mijn keuze is. In naam van het evangelie sterf ik liever duizendmaal, dan dat ik ŽŽn keer iemand zou doden. Ook weet ik dat men door wapens de wapenfabrikanten en hun handlangers niet kan overtuigen. En ik weet dat, indien de overwinning eenmaal bereikt wordt, zij steeds opnieuw toch weer met wapens moet worden verdedigd. Dat is dan toch geen overwinning van vrede of van vrijheid."
(Uit: Levensvragen, blz.80, Uitg.Ten Have, Baarn - 1984.) + foto: Dom Helder Camara
Gepubliceerd
in:
Kwartaalblad Geweldloos Actief, postbus 137, 8000 AC Zwolle
(WEB100B.02)
