GANDHI'S STRATEGIE VOOR EEN RECHTVAARDIGE WERELD

"Alle mensen zijn lid van hetzelfde gezin, begiftigd met een moreel geweten. Wij, als leden van dit gezin, moeten er naar streven om daar waar ongelijkheid heerst, gelijkwaardigheid voor iedereen te verwezenlijken; om gerechtigheid te brengen waar onrecht heerst; om vrede te brengen als oorlog dreigt; dit alles door te leven volgens de Wet van de Liefde." Dit is de kern van de boodschap welke Mohandas Karamchand Gandhi (1869-1948) aan de wereld gaf. Naar aanleiding van het feit dat hij op 30 januari 1998 vijftig jaar geleden stierf geven we hierbij korte informatie over: wie Gandhi was; wat zijn strategie is geweest om tot een rechtvaardige wereld voor ieder te komen; wat zijn invloed is geweest op de loop van de geschiedenis tijdens de tweede helft van deze eeuw?

GANDHI
Op 2 oktober 1869 werd Mohandas Gandhi geboren in Porbandar (ten noorden van Bombay) in India. Na de lagere en middelbare school gevolgd te hebben, ging hij rechten studeren in Londen. In 1891 keerde hij naar India terug om daar te gaan werken als advokaat. Toen een grote handelsonderneming hem twee jaar later vroeg hen in een rechtsgeding in Zuid-Afrika bij te staan, vertrok Gandhi daarheen.
Daar werd hij getroffen door de onderdrukte situatie waarin de Indi‘rs moesten leven. Hij werd als spoedig hun woordvoerder en advokaat. Ook ging hij de Indi‘rs organiseren om verzet te bieden tegen het onrecht wat hen aangedaan werd. In deze situatie ontwikkelde hij zijn geweldloze strijdmethoden. Bovendien ging hij, samen met zijn vrouw en kinderen, die hij in 1897 naar Zuid-Afrika haalde, in eenvoud leven en stichtte hij een woon- en werkgemeenschap.
Na ruim twintig jaar keerde hij, in 1915, terug naar India. Door de suksesvolle geweldloze strijd in Zuid-Afrika had hij in zijn geboorteland al een zekere bekendheid gekregen en al spoedig werd hij een van de belangrijkste figuren in de onafhankelijkheidsstrijd. Via landelijke kampanjes van geweldloos protest, niet-samenwerking en burgerlijke ongehoorzaamheid probeerde hij de greep van de Britse ekonomie op India losser te maken en daarmee het koloniale stelsel in zijn kern te treffen. Daarnaast zette Gandhi, die inmiddels de ere-naam 'Mahatma' grote ziel gekregen had, zich in voor de opleving van de huis- en dorps-industrie, de opheffing van de onderdrukte positie van de vrouw en van de miljoenen Indi‘rs die buiten het Hindoe-kastenstelsel stonden en 'onaanraakbaren' genoemd werden. ook zette hij zich in voor de verzoening tussen Hindoes en Moslims. De onafhankelijkheid van India werd in 1947 een feit, maar de meeste Moslims wilden toch een eigen staat, welke Pakistan genoemd werd. Gandhi zette zich er nu voor in om de spanningen die hierdoor tussen Hindoes en Moslims ontstonden, te verminderen. Op weg naar de plaats waar hij zijn dagelijks avondgebed hield, werd hij in 1948 door een fanatieke Hindoe neergeschoten.

ZEVEN STAPPEN
Als we kijken naar de grootste problemen waarin onze wereld verkeert, dan praten we vooral over de volgende kwesties:

- een miljard mensen (van de vijf miljard) probeert rond te komen met een jaarlijks inkomen van 500 gulden. Van ondervoeding en verhongering zijn zij de eerste slachtoffers;
- kostbare en onvervangbare energie-bronnen worden op buitensporige wijze verkwist, terwijl de landbouw het steeds zwaarder te verduren krijgt.
- de mensheid leeft onder de schaduw van een reusachtige toename van de produktie van vernietigings-wapens. Een verspilling van jaarlijks 1500 miljard gulden, die anders gebruikt zouden kunnen worden om de fundamentele behoeften van de mensheid te helpen lenigen.
In hoeverre kan Gandhi's boodschap iets bijdragen aan deze ontzagwekkende problemen? De Amerikaanse onderzoeker Guy de Mallac heeft in zijn boek "Mondiaal denken / lokaal handelen, Gandhi's boodschap voor nu" aangegeven hoe, op basis van Gandhi's idee‘n, de wereld via de volgende zeven stappen kan veranderen.

1. Dienstbaarheid aan allen
Door een instelling en een manier van leven te ontwikkelen die gericht is op belangeloze dienstbaarheid aan allen, wordt de basis gelegd voor een nieuwe wereldsamenleving. We zullen ons vooral moeten bevrijden van vooroordelen en gevoelens van diskriminatie. We zullen ons moeten gaan inzetten voor de waardigheid en gelijkwaardigheid van alle mensen, ongeacht leeftijd, geslacht, ras of godsdienst.

2. Goede en rechtvaardige arbeid
We moeten streven naar een ekologies gezonde en niet-vervreemdende arbeid, en naar "werkgelegenheid voor de vrede". De zwakken, armen en rechtelozen gaan gebukt onder wrange levens- arbeids-omstandigheden. Grote, op technologie gerichte industri‘le centra in stedelijke gebieden, zijn onpersoonlijk en vervreemden de mensen van elkaar. Bovendien is er te weinig aandacht voor de gezondheid van de werknemers en wordt het milieu op erbarmelijke wijze vervuild. Nodig is daarom dat de technologie en industrie mens- en milieu-vriendelijk worden; dat samenwerking de plaats in gaat nemen van konkurrentie; dat mensen weer zeggenschap krijgen over hun eigen levensomstandigheden.

3. Geweldloosheid / de "wet der liefde" leren beoefenen
Teveel mensen leggen zich neer bij het feit dat bewapening en oorlogsvoering een noodzakelijk kwaad zijn, en dat konflikten met geweld worden onderdrukt. Van belang is daarom krachtig te werken aan de ontwikkeling van geweldloze mogelijkheden om konflikten aan te pakken, en tevens de toenemende bewapening en militarisering terug te draaien. Kreatief naar elkaars standpunten luisteren, en oprecht zoeken naar gemeenschappelijke belangen en oplossingen, zal prioriteit moeten krijgen.

4. Onderhandeling, bemiddeling, verzoening / konflikten oplossen zonder "offici‘le instanties" in te schakelen
Mensen vervreemden van elkaar en van de samenleving. Konflikten worden vaak "geregeld" via politie of rechtbank, zonder dat de partijen elkaar ontmoeten of tot een gesprek komen. Het is daarom nodig dat we weer gaan leren om geschilpunten rechtstreeks met de betrokkenen op te lossen, en niet via offici‘le instanties. Probeer samen iets tot stand te brengen; weer naar elkaar toe te groeien, en je samen verantwoordelijk te voelen voor samen gemaakte afspraken. Dit kan via onderhandeling, bemiddeling en verzoening.

5. Verantwoordelijke deelname aan de regering / bestrijding van centralisme en burokratie
Teveel wordt er van uitgegaan dat de regering allerlei kwesties maar moet oplossen en dat zij dus de beslissingen voor ons moet nemen. Dit leidt tot onpersoonlijke regerings-organen, die tot centralisme en burokratie geneigd zijn. Het is van belang om aktief deel te nemen aan het demokratiserings-proces en onszelf mede verantwoordelijk te voelen voor het goed funktioneren van overheids-instellingen. Dit betekent in de praktijk: decentralisatie, participatie, medezeggenschap in de besluitvorming, een levende kommunikatie tussen burgers en overheid.

6. Opvoeding als sociale ontwikkeling
Ook in opvoeding en onderwijs is het proces van de vervreemding binnengeslopen. De nadruk ligt op informatie-vergaren en op het aanleren van bepaalde bekwaamheden. Een vijandige geest van "onderlinge wedijver" wordt aangekweekt. Belangrijk is dan ook een zorgzame en evenwichtige ontwikkeling van hoofd, hart en hand. Het is van belang om logies te leren denken, maar ook om krities te leren denken. Om ook naar ons gevoel en ons geweten te luisteren. Om niet eenzijdig het intellekt te ontwikkelen, maar ook het werken met de handen. In opvoeding en onderwijs is het van belang te leren om samen verantwoordelijkheden te delen en om sociale vaardigheden te ontwikkelen.

7. Het samen delen van hulpbronnen en hulpmiddelen
Er is in de wereld een grove ongelijkheid in de verdeling van de natuurlijke rijkdommen. Er zijn veel ekstreme situaties van bittere armoede en overdadige rijkdom. Een fundamenteel onderdeel van Gandhi's strategie voor vrede en gerechtigheid is werken aan een betere en rechtvaardigere verdeling van de rijkdommen van de aarde. Nieuwe oplossingen zullen gevonden moeten worden voor de stelsels van produktie en distributie. Fundamentele behoeften als: goede voeding en behuizing, gezondheid, onderwijs, werk op basis van menswaardige arbeidsvoorwaarden, een veilig milieu, gelijke kansen voor ieder om zich te kunnen ontwikkelen. Zij die dit reeds in grote mate hebben, zullen hun eigen voorsprong bewust moeten gaan beperken en zich inzetten voor een meer gelijkwaardige verdeling naar diegenen toe die het nog aan veel fundamentele behoeften ontbreekt. Ook hierin zullen we moeten leren om samen te delen, en ons medeverantwoordelijk te voelen voor een eerlijkere verdeling.

ZELF STAPPEN ZETTEN
Dagelijks kunnen er konkrete stappen ondernomen worden om meer vrede te scheppen om ons heen. Als wij bereid zijn om aan langdurige vijandschappen tegen bepaalde personen of groepen een eind te maken, kunnen wij bij elke voorkomende gelegenheid agressie afremmen en tot een inniger verstandhouding komen met ons gezin, onze buren en vrienden, en op die wijze een sfeer van liefde en genegenheid om ons heen scheppen. Wij kunnen vrijwillig een deel van onze tijd besteden aan onbaatzuchtige dienstverlening in buurtwerk, aktiegroepen en maatschappelijk werk. In ons persoonlijk leven moeten wij zien te komen tot grotere eenvoud van levensstijl, om zo een eind te maken aan het grote verschil dat er bestaat tussen armen en rijken. De instellingen, die ons leven beheersen, moeten aan een onderzoek worden onderworpen om vast te kunnen stellen in hoeverre zij nog voor ons doen wat het beste in ons zich tot doel stelt. Onze scholen moeten bij onze kinderen kennis, kreativiteit en liefde ontwikkelen - en deze doelstellingen van ons onderwijs moeten uitgangspunten blijven in het leven van volwassenen. Terwijl wij bezig zijn onze agressieve, op wedijver gebaseerde, gewoontes af te leren, moeten wij tegelijkertijd onszelf en anderen blijven trainen en opvoeden in het in praktijk brengen van een houding en een manier van handelen die in ons en om ons heen een sfeer van vrede doet ontstaan. Deze verscheidene aspekten van de alles omvattende Gandhiaanse strategie voor vrede en gerechtigheid zijn onderling innig met elkaar verbonden. Het niet realiseren van een of meerdere van deze aspekten kan het realiseren van de overige aspekten mogelijk in de weg staan. Het verwezenlijken van een aspekt of een doelstelling bevordert de verwezenlijking van de andere doelstellingen in Gandhi's algehele programma. Het verwezenlijken van decentralisatie, het opnieuw struktureren van de samenleving volgens beginselen die niet-uitbuitend zijn en gericht zijn op samenwerking, het nastreven van grotere soberheid, het samen delen van de bestaansmiddelen, tot onderhandeling en verzoening komen - al deze aktiviteiten, en het in praktijk brengen ervan, vormen een wezenlijk onderdeel van zijn wereldomvattende visie van een maatschappelijk stelsel dat gebaseerd is op liefde en geweldloosheid. En dit streven bestaat uit zeer konkrete en praktiese stappen, die ieder van ons kan zetten. Vandaag nog.

WAT VINDT U ER TROUWENS VAN OM VANDAAG NOG TE BEGINNEN?
In gesprek over Gandhi Overdenk elk van de 'zeven stappen naar een rechtvaardige wereld' en bespreek hoe u hier zelf aan bij kunt dragen.

INVLOED VAN GANDHI
Wat is de invloed van Gandhi geweest op de loop van de geschiedenis tijdens de tweede helft van deze eeuw? De omvang van de invloed die hij heeft gehad is nauwelijks te beschrijven. Zijn autobiografie gaf hij de titel: "Het verhaal van mijn experimenten met de Waarheid". Waarheid stond voor hem gelijk aan 'liefde', 'geweldloosheid', het 'goddelijke'. Maar het was een voortgezet 'experimenteren met waarheid' dat met hem evenmin begon als eindigde. Hij sloot aan bij de eeuwenlang bestaande stromingen van mensen en groepen die streven naar gerechtigheid en vrede; naar het gelijkwaardige welzijn van ieder mens, en van ieder levend wezen, op aarde. En dit via een methode waarin het 'welzijn van ieder' vooraan staat: de geweldloze manier van omgaan met elkaar en van het totstandbrengen van veranderingen ten goede. Het bijzondere van Gandhi was niet eens zozeer dat hij leefde naar hetgeen hij voorhield, maar vooral dat hij dit bleef doen nadat hij een van de invloedrijkste mensen van India geworden was. Weinig politici houden vast aan hun idealen als ze politieke macht krijgen en oog in oog komen te staan met de complexe vragen die dit met zich meebrengt. Gandhi's houding dwong over de gehele wereld respect af. Hij liet zien dat ook op het politieke vlak geweldloosheid mogelijk was. Maar daar liet Gandhi het niet bij. Hij betrok zijn idee‘n ook op het economische vlak, op het terrein van de religie, van de opvoeding, van de emancipatie en van de cultuur. Hij streefde naar een 'geweldloze samenleving', een maatschappij gebaseerd op liefde en menselijke waarden, een gedecentraliseerde, zichzelf besturende, niet-uitbuitende, samenwerkende samenleving: lokaal, regionaal, nationaal en internationaal. Hij 'experimenteerde' met zijn streven binnen zijn eigen ashram-gemeenschap, en in Zuid-Afrika en India. En zijn streven werd overgenomen door mensen en groepen in de gehele wereld. Gandhi's boodschap aan de wereld is terug te vinden in organisaties op het terrein van de vrede, mensenrechten, emancipatie, vakbonden, het milieu, de dierenbescherming, het vegetarisme, de natuurgeneeskunde; in een aantal bevrijdings-organisaties en in vele leefgemeenschappen. De International Fellowship of Reconciliation; de War Resisters' International; Peace Brigades International; de Gandhiaanse organisaties in een groot aantal landen;, de Sarvodaya-bewegingen in India, Sri Lanka en Japan; Servicio y Paz in Zuid-Amerika; Albert Luthuli, Bisschop Desmond Tutu, Beyers NaudŽ, Nelson Mandela in Zuid-Afrika; Esquivel en Dom Helder Camara in Zuid-Amerika; Coretta en Martin Luther King, A.J.Muste, Dorothy Day, Barbara Demming, Joan Baez, Peace Pilgrim, de vakbondsleider Cesar Chavez, de onderzoeker Gene Sharp, en vele anderen in Noord-Amerika; Moeder Teresa en Vinoba Bhave, en velen met hen, in India; Aung San Suu Kyi in Birma; Mw. Gedong Bagoes Oka in Indonesi‘; Sulak Sivaraksa in Thailand; de Dalai Lama van Tibet; Thich Nhat Hanh uit Vietnam; Michail Gorbatsjov uit de Sovjet-Unie; Joseph Abileah, Mubarak Awad en Elias Chacour uit Isra‘l/Palestina; de filosoof en aktivist Bertrand Russell, en de econoom van de kleinschaligheid Schumacher, uit Engeland; de Ark-Gemeenschappen van Lanza del Vasto, ondermeer in Frankrijk; Lea Provo uit Belgi‘; de Peace by Peace-beweging in Noord-Ierland, om slechts enkele van de bekendere organisaties en personen (waaronder vele Nobelprijswinnaars voor de Vrede) te noemen. Zij allen zijn in belangrijke mate be•nvloed door Gandhi; hij gaf hen de inspiratie en het middel van de geweldloosheid, om ook op het terrein van 'maatschappij en politiek' te gebruiken. Hierdoor zette hij, en dat is misschien wel zijn grootste verdienste, een proces in gang om te komen tot een vreedzamere wereld die toekomst heeft voor ieder. Aan iedereen die zich daarvoor wil inzetten de uitdaging om hier in haar of zijn leven aan te werken.

Samenstelling: Wim Robben.

Geraadpleegde bronnen: "Gandhi's leven en betekenis", P. Dijkstra, W.Robben, SVAG-Zwolle, 1983; "Gandhi, de onvoltooide revolutie - het wiel spint nog steeds", SVAG-Zwolle, 1985; "Mondiaal denken / lokaal handelen, Gandhi's boodschap voor nu", Guy de Mallac, SVAG-Zwolle, 1989 (uitverkocht).

GANDHI-REEKS
G 1 Gandhi's leven en betekenis; P. Dijkstra, W.Robben (74 blz.) f 5,00
G 7 Gandhi tijdens twee wereldoorlogen; een onderzoek naar zijn houding in de eerste en tweede wereldoorlog. W. Robben; (41 blz.) f 3,50
G 8 Gandhi, de onvoltooide revolutie - het wiel spint nog steeds. (46 blz ) f 4,00
G 9 Gandhi en Feminisme; Lynne Shivers; (28 blz.) f 3,00
G 10 Het verhaal van mijn eksperimenten met de waarheid. Gandhi's autobiografie. (496 blz.) f 35,00
G 11 Geweldloos Management; een Gandhiaanse analyse. Th. Walz; (24 blz.) f 2,75
G 13 De betekenis van Gandhi voor het Westen. Rex Ambler; met een voorwoord van Geoffrey Ostergaard; (22 blz.) f 3,00
G 14 M.K. Gandhi (1869-1948); fotobrochure, levensloop, literatuur. W. Robben; (22 blz.) f 3,00

Deze publikaties zijn te bestellen bij de Stichting voor Aktieve Geweldloosheid (SVAG), Postbus 137, 8000 AC Zwolle, Nederland. (In België kunnen bestellingen en/of betalingen gedaan worden via de SVAG-bankrekening in Belgi‘: 523.080.018.106 van de Triodosbank in Gent [t.n.v. Stichting voor Aktieve Geweldloosheid, Zwolle, Nederland]. 100 B.Fr. = f 5,50.)

Gepubliceerd in:
Kwartaalblad Geweldloos Actief, postbus 137, 8000 AC Zwolle

(WEB100B.02)